Tús Áite do Lár an Bhaile

Cén fáth lár bailte?

Feidhmíonn bailte agus sráidbhailte mar mhoil shóisialta agus eacnamaíocha, lena gcuirtear ar fáil fostaíocht, spás do phobail chun bailiú le chéile agus lena dtacaítear le gnóthaí. Is príomhghnéithe iad lár bailte freisin chun rochtain a fháil ar sheirbhísí, an córas iompair agus áiseanna áitiúla eile. Soláthraíonn ár mbailte agus sráidbhailte bród agus muintearas dúinn, agus nascann an oidhreacht thógtha baile sinn lenár stair. 

Thug bailte agus sráidbhailte ar fud na hÉireann aghaidh ar dhúshláin shuntasacha le blianta beaga anuas faraor. Cuimsítear leis seo fadhbanna le folús agus dearóiliú, deiseanna fostaíochta i gcathracha ag tarraingt daoine amach as an mbaile, siopadóireacht ag bogadh ar líne agus gnóthaí ag streachailt chun coimeád oscailte dá bharr. Agus forbairt tapa á tarlú ag imill na mbailte, agus go leor seirbhísí ag bogadh níos faide amach, tá lár an bhaile ag éirí mar áit nach bhfuil chomh tarraingteach níos mó le maireachtáil agus chun gnó a dhéanamh.

Tá sé mar aidhm ag Tús Áite do Lár an Bhaile aghaidh a thabhairt air seo trí lár bailte a athbheochan agus iad a dhéanamh ina n-áiteanna bríomhara le maireachtáil, le bheith ag obair agus le cuairt a thabhairt orthu arís. 

Deiseanna do bhailte agus sráidbhailte

Cé go bhfuil go leor deacrachtaí roimh bhailte agus sráidbhailte sa lá atá inniu ann, tá deiseanna ann freisin. Féadtar trí na deiseanna seo a thapú cabhrú le lár bailte a athbheochan. Cuimsítear leis na deiseanna seo:

• Oiriúnú aeráide - Féadtar le gníomhaíocht a thabhairt ar ais chuig na lár bailte cabhrú le haistriú chuig sochaí atá cothrom, ísealcharbóin agus achmhainneach ó thaobh na haeráide de, lena gceadaítear do dhaoine a bheith ina gcónaí níos cóngaraí do sheirbhísí agus rochtain a fháil ar mhodhanna iompair inbhuanaithe.
• Cianobair - Cruthaítear leis an athrú ar chleachtais oibre chuig cianobair agus obair chumaisc deiseanna do lár bailte infheistíocht a dhéanamh i moil chianoibre agus níos mó daoine a spreagadh am a chaitheamh agus a bheith ina gcónaí i lár bailte.
• Tithíocht a sholáthar - Tá go leor deiseanna chun úsáid níos fearr a dhéanamh ar lár an bhaile trí sholáthar tithíochta a mhéadú agus éagsúlacht de chineálacha tithíochta a sholáthar atá difriúil ó thaobh tréithe, scála agus dlúis de.
• Miondíol atá á threorú ag taithí - Tá an deis ag lár bailte taithí miondíola níos cumaiscthe a chur ar fáil, ní hamháin mar áit chun earraí agus seirbhísí a fháil, ach chomh maith leis sin, mar áit ina bhfuil níos mó le déanamh mar gheall ar cad a chuirtear ar fáil le bia agus deoch, fóillíocht, siamsaíocht agus spásanna cultúrtha.
• Spás poiblí - Féadtar le spásanna poiblí a fheabhsú amhail páirceanna, cearnóga, gairdíní agus sráideanna poiblí lár bailte a dhéanamh mar áiteanna níos fearr le bheith iontu, lena gcuirtear feabhas ar chaighdeán na beatha agus lena gcuirtear ar fáil áit a bheith ar do shuaimhneas agus chun caidreamh a dhéanamh le daoine eile.
• Iompar inbhuanaithe - Trí rochtain áitiúil éasca a chruthú d’fhonn riachtanais laethúla a chomhlíonadh, lena n-áirítear seirbhísí agus áiseanna atá ar fáil laistigh de fhad siúl agus rothaíochta, cabhrófar le brú tráchta i mbailte agus sráidbhailte a laghdú.
• Ag glacadh le hoidhreacht chultúrtha - Tá go leor staire ag baint le go leor dár mbailte agus sráidbhailte, lena soláthraítear nasc chuig ár stair. Féadtar le tionscadail chun struchtúir oidhreachta i mbailte agus sráidbhailte a dheisiú leas a dhéanamh don phobal agus turasóireacht a tharraingt isteach don cheantar áitiúil ag an am céanna. 
• Pobail chumasaithe, chuimsitheacha agus rannpháirteacha - Beidh ról lárnach ag pobail áitiúla maidir leis na cinntí a dhéanfar faoi conas a gceantar áitiúil a athbheochan trí úsáid a bhaint as líonraí pobail amhail Coistí um Pobail na hÁite a Fhorbairt (LCDanna) agus Líonraí Rannpháirtíochta Pobail (PPNanna). 

Údaráis Áitiúla agus Tús Áite do Lár an Bhaile

Tá gach baile uathúil, lena gciallaítear ní gá go mbeidh na réitigh do bhaile amháin mar an gcéanna i mbaile eile. Tá eolas áitiúil tábhachtach agus beidh sé ríthábhachtach do sholáthar rathúil ar Thús Áite do Lár an Bhaile. 

Is iad na húdaráis áitiúla a bheith ina gceann feadhna ar Thús Áite do Lár an Bhaile ag leibhéal áitiúil, ag obair i gcomhar le Foirne Baile i ngach baile. Tugtar tacaíocht náisiúnta do na húdaráis áitiúla agus do Fhoirne Baile ó oifig de Thús Áite do Lár an Bhaile.

Conas páirt a ghlacadh le Tús Áite do Lár an Bhaile

Beidh Foirne Baile atá comhdhéanta de chónaitheoirí áitiúla, grúpaí pobail, gnóthaí agus páirtithe leasmhara eile ag obair leis an údarás áitiúil chun Plean Saincheaptha um Tús Áite do Lár an Bhaile a fhorbairt bunaithe ar na láidreachtaí agus na dúshláin roimh a bhaile. Tabharfaidh Oifigigh Athghiniúna Baile tacaíocht do gach údarás áitiúil agus beidh maoiniú ar fáil trí Chiste um Athghiniúint agus Forbairt Uirbeach agus trí Chiste um Athghiniúint agus Forbairt Tuaithe chun tacú le cur i bhfeidhm na bpleananna seo.

Más cónaitheoir, grúpa pobail nó gnó thú i mbaile atá páirteach i dTús Áite do Lár an Bhaile (féach ar an liosta thíos), déan teagmháil le hOifig Náisiúnta Lár Bailte ar dTús ag tcf@lgma.ie chun a thuilleadh a fháil amach faoin tionscnamh nó chun a fháil amach faoi pháirt a ghlacadh i bhFoireann Baile.

Bailte atá páirteach i dTús Áite do Lár an Bhaile

Tá na bailte seo a leanas páirteach i gcéim a haon de Thús Áite do Lár an Bhaile faoi láthair:

• An Tulach, Contae Cheatharlach
• Coill an Chollaigh, Contae an Chabháin
• Droichead Abhann Ó gCearnaigh, Contae an Chláir
• An Sciobairín, Contae Chorcaí
• Baile na nGallóglach, Contae Dhún na nGall
• Lusca, Fine Gall
• Gort, Contae na Gaillimhe
• Baile an Mhuilinn, Contae Chiarraí
• Claonadh, Contae Chill Dara
• Áth na nUrlainn, Contae Chill Chainnigh
• Ráth Domhnaigh, Contae Laoise
• Cora Droma Rúisc, Contae Liatroma
• Mainistir na Féile, Contae Luimnigh
• Baile an Longfoirt, Contae an Longfoirt
• Dún Léire, Contae Lú
• Cill Ala, Contae Mhaigh Eo
• An Bóthar Buí, Contae na Mí
• Carraig Mhachaire Rois, Contae Mhuineacháin
• Clóirtheach, Contae Uíbh Fhailí
• Béal na mBuillí, Contae Ros Comáin
• Tobar an Choire, Contae Shligigh
• Ros Cré, Contae Thiobraid Árann
• Port Lách, Contae Phort Láirge
• An Móta, Contae na hIarmhí
• Ros Mhic Thriúin, Contae Loch Garman
• Baile Coimín, Contae Chill Mhantáin

Conas a thuilleadh a fháil amach faoi Thús Áite do Lár an Bhaile

Chun tuilleadh eolais a fháil faoi Thús Áite do Lár an Bhaile, téigh i dteagmháil le hOifig Náisiúnta Lár Bailte ar dTús ag tcf@lgma.ie.